Dat ondernemen een plek moet hebben in het (beroeps)onderwijs is geen vraag meer. Vrijwel alle ROC’s, hogescholen en universiteiten hebben aandacht voor dit onderwerp en soms is ondernemerschap zelfs prominent verwoord als onderdeel van de missie van een kennisinstituut. Er zijn allerlei initiatieven om studenten te leren ondernemen en ze worden gefaciliteerd bij de start van hun bedrijf. We meten hoeveel starters we ‘afleveren’ aan de samenleving en zijn trots op onze cijfers. Geweldig! En, dat is het dan?
In de onderwijspraktijk ervaar ik veel verschil in opvatting over wat ondernemen nou eigenlijk is. En dat heeft consequenties voor de vertaling van dit fenomeen in het curriculum. Ik vind dat het veel beter kan! Als wij zelf het lef hebben om ons onderwijs en onze onderwijsorganisatie ondernemend in te richten, kunnen we veel meer bereiken. En wij kunnen betekenis hebben niet alleen voor die studenten die zelf willen ondernemen, maar voor alle studenten.
We vinden dat we leerlingen en studenten moeten voorbereiden op een samenleving die steeds meer uitgaat van zelfredzaamheid. De begrippen die we daarbij noemen zijn meestal ondernemendheid en ondernemend gedrag.
Wat doen wij dan fout?
Er is amper besef van wat ondernemen echt is. We verwarren ondernemen met het managen van een (kleine) organisatie en menen dat een ondernemer in spe geschoold moet worden in verkoop, boekhouden, marktonderzoek etc. Dat zijn expertisegebieden, handig ja. Maar er is nog nooit iemand ondernemer geworden door het volgen van een cursus boekhouden… Fout dus.
Wat we ook niet goed doen: We meten output in de vorm van het aantal starters, met als gevolg dat we ons onderwijs zodanig inrichten dat het de gewenste output kan bieden. Ok, we faciliteren ook nog met bedrijfsruimte, coaches en de mogelijkheid van financiering. Dit moeten we vooral doen, maar we zien daarmee zoveel over het hoofd. Ondernemend kun je zijn op veel meer plekken: als medewerker in een (grote) organisatie, in projecten, in een familiebedrijf, in bedrijfsovername, bij de overheid, op zoek naar werk, in je gezin en in de samenleving.
Onze moderne maatschappij verlangt weerbare mensen, je moet je steeds meer zelf redden. Een school kan hierin veel meer betekenen dan het (in dit verband) alleen voortbrengen van pure ondernemers.
Hoe moet het dan wel?
We moeten in de eerste plaats beseffen dat ondernemende mensen T-Shape people zijn: Ze hebben een diepte van kennis (expertise in een vakgebied); dat is de verticale balk van de T. En ze hebben een breedte van gecombineerde kennis, vaardigheden en attitude; de horizontale balk.
Iets explicieter? Bekijken we dan een ondernemer in de meer pure vorm. Ik omschrijf die graag vanuit diens eigen perspectief: Iemand die ideeën kan omzetten in actie en in waarde voor anderen; die dagelijks leeft in een mate van onzekerheid, die onder druk creatief problemen kan oplossen, kan onderhandelen om middelen die hij of zij zelf niet heeft en die interafhankelijk is van klanten, de bank, het netwerk, de gemeente enz.
Deze definitie is operationaliseerbaar. Daar is onderwijs van te maken!
Zijn we er dan?
Nee, nog niet. Er zijn nog een paar vraagstukken in het onderwijs als het om ondernemen gaat:
Wie gaat het doen en Hoe gaan we het doen?
Kunnen wij het ons permitteren om ondernemend gedrag van onze leerlingen en studenten te verwachten, zonder daar zelf het voorbeeld van te zijn? Ik denk het niet. De praktijk van ondernemen is, zoals gezegd, niet een expertisegebied. Iemand die ideeën omzet in actie doet dat op holistische wijze in een mix van attitude, kennis en vaardigheden. Een organisatie die dat wil stimuleren doet dat natuurlijk met medewerkers die datzelfde gedrag (mogen) vertonen: Wij leren samen… Niet elke docent wil of kan dit. Dat hoeft ook niet, docenten die dat willen kunnen dit leren.
Prof. R. Cherwitz heeft het in dit verband zo uitgedrukt: ‘Entrepreneurship isn’t a business. It is an attitude to engaging the world – a process of cultural innovation’
Dus: Niet meer slechts focussen op starters, maar op alle studenten, voor meer weerbaarheid.
Peter ter Horst
Know how, Masters in Entrepreneurship
Bijgaand overzicht is gepubliceerd in Entrepreneurship Education: A road to success* . Een rapport ontwikkeld in opdracht van de Europese Commissie. In dit overzicht is zichtbaar hoeveel meer het kan zijn!
* ISBN 978-92-79-44556-9
doi: 10.2769/408497
© European Union, 2015
